Τεχνικές Διαχείρισης θυμού για παιδιά: Mια μικρή προσπάθεια προσέγγισης ενός μεγάλου θέματος – Tου Λάζαρου Α. Βλαχόπουλου, MSc, PsyD – Σχολικός & Συμβουλευτικός Ψυχολόγος.
Τεχνικές Διαχείρισης θυμού για παιδιά
Του Λάζαρου Α. Βλαχόπουλου, MSc, PsyD – Σχολικός & Συμβουλευτικός Ψυχολόγος
(μια μικρή προσπάθεια προσέγγισης ενός μεγάλου θέματος)
Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα αλλά το τι ακριβώς είναι ένα συναίσθημα είναι κάπως απροσδιόριστο. Είναι περισσότερες οι άρρητες (~ εμπειρικές / ανεπίσημες) “θεωρίες” συναισθημάτων παρά οι αυστηρά επιστημονικές (προϊόν μελέτης, έρευνας κτλ.). Η δυσκολία με τα συναισθήματα είναι πως παρεμβαίνοντας παντού α) μας δίνουν την αίσθηση πως όλοι τα γνωρίζουμε, β) παρεμβαίνουν και στην έρευνά τους και γ) είναι σε μεγαλύτερο βαθμό από π.χ. τις γνωστικές λειτουργίες, υποκειμενικά. Τελικά και γλωσσολογικά ο όρος συναίσθημα αναφέρεται σε αφηρημένη έννοια.
Είναι συχνά πολύ δύσκολο και τα συναισθήματα των άλλων να κατανοήσουμε πλήρως αλλά ακόμα και τα δικά μας να περιγράψουμε επαρκώς με λέξεις.
Ο θυμός μπορεί να προσεγγιστεί σαν φυσική αντίδραση στην δυσαρέσκεια και την απογοήτευση (ματαίωση). Η επιθετικότητα δε, είναι συχνά η συμπεριφορική εκδήλωση του θυμού και σημαίνει πως κάποιος η κάτι θα πάθει κακό (φυσικά η λεκτικά). Τα παιδιά νιώθουν επίσης θυμό. Και έχουν και καλούς λόγους. Είναι – πιο συχνά από ότι οι ενήλικες – υποχρεωμένα να δέχονται τα πράγματα γύρω τους ως έχουν (πιθανή πηγή δυσαρέσκειας) και εξαρτώνται έντονα από τους άλλους για να τους παρέχουν ότι έχουν ανάγκη (πιθανή πηγή ματαίωσης). Υποθέτουμε πως τα διαμορφωμένα έμβρυα νιώθουν δυσαρέσκεια και ματαίωση π.χ. τραυματισμού της μητέρας. Άρα είναι πιθανό να νιώθουν και θυμό.
Όπως όλα τα συναισθήματα έτσι και ο θυμός όταν καταπιέζεται διογκώνεται. Ο διογκωμένος θυμός μπορεί να ξεσπάσει με μικρή σχετικά αφορμή και με δυσανάλογο (της αφορμής) μέγεθος. Η ελεγχόμενη απελευθέρωση του θυμού α) μειώνει τις πιθανότητες εκδήλωσης επιθετικής συμπεριφοράς και β) μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε πιο καθαρά.
Για τα παιδιά είναι πιο δύσκολο να καταλάβουν τα αρνητικά τους συναισθήματα και να τα εκφράσουν με κοινωνικά αποδεκτό τρόπο. Έτσι μπορούν πιο εύκολα να καταφύγουν σε λεκτική ή φυσική κακοποίηση ή σε περιφρόνηση / απομόνωση ή ακόμη σε αυτο – τιμωριτικές συμπεριφορές (αυτοτραυματισμός, άρνηση τροφής κτλ.). Ή να καταφύγουν σε αντικοινωνική συμπεριφορά (αντιδρώντας σε κανόνες, αποφεύγοντας συναναστροφές, μειώνοντας τις σχολικές τους επιδόσεις).
Οι ενήλικες μπορούμε να αρχίσουμε να τα βοηθούμε,
α) μιλώντας μαζί τους για τα συναισθήματά τους και υποστηρίζοντάς τα να καταλάβουν τα συναισθήματά τους. Είναι σημαντικό να απενοχοποιήσουμε τα συναισθήματα. Κανείς δεν είναι υπεύθυνος για αυτά που νιώθει, μόνο για το πως διαχειρίζεται τα όσα νιώθει. Αυτό είναι ανάγκη να το πιστέψουμε πρώτα εμείς και μετά να το περάσουμε και στα παιδιά μας.
β) Μένοντας κοντά στο παιδί καθώς προσπαθεί να καταλάβει και να “δουλέψει” με τον θυμό του. Δίνοντάς του το μήνυμα πως είμαστε εκεί, πως δεν το απορρίπτουμε, πως δεν το αγαπούμε μόνο όταν είναι “καλό παιδί”.
γ) Βοηθώντας το παιδί να εκφράσει με θετικό τρόπο τον θυμό του. Μαθαίνοντάς του να λέει “με εξοργίζει όταν ο φίλος μου … (κάνει ή λέει κάτι)” κι όχι “μισώ τον φίλο μου”. Έτσι αρχίζει να κατανοεί τα συναισθήματα και τις ανάγκες του και όχι να κάνει προσωποποιήσεις και προβολές.
δ) Εμποδίζοντας τον θυμό να διογκωθεί. Δίνοντας διεξόδους (μη επιθετικές) όπως δυνατότητες φυσικής εκτόνωσης (τρέξιμο, φωνές), έντονου παιχνιδιού (π.χ. μαξιλαρομαχία) κτλ. Τεχνικές όπως καταγραφή των αρνητικών συναισθημάτων σε χαρτί και μετά καταστροφή του χαρτιού ή εκτόνωση μέσω ζωγραφικής, συχνά μπορούν ν’ αποδειχθούν χρήσιμες.
ε) Με το να είμαστε εμείς ένα καλό παράδειγμα διαχείρισης θυμού.
& στ) διδάσκοντας την ενσυναίσθηση (κατανόηση στα συναισθήματα, αντίληψη / σεβασμός των αναγκών των άλλων ως δικών μας). και πάλι κυρίως (αν όχι αποκλειστικά)με το παράδειγμα μας!
Τέλος η διαχείριση θυμού δεν πρέπει να εφαρμόζεται όταν γίνονται τα ξεσπάσματα αλλά να είναι μέρος της διαπαιδαγώγησης των παιδιών μας.
Λ.Α.Βλαχόπουλος, MSc, PsyD
Σχολικός & Συμβουλευτικός Ψυχολόγος
References :
Fisher, Shaver & Carnochan, A skill approach to emotional dev., Jossey-bass Publ. 1989
APA – Anger Management Handbook
Kathy Garber B.S.N – Stop Anger – be Happy
Δείτε επίσης
Παράλληλη Στήριξη στα σχολεία: Νομοθεσία-Παιδαγωγικό πλαίσιο-Βασικές αρχές του θεσμού
Παρακαλούμε μην παραλείπετε να αναφέρετε το especial.gr ως πηγή, με ενεργό link προς τη διεύθυνση https://www.especial.gr/tehnikes-diaheirisis-thimou-gia-paidia-mia-mikri-prospatheia-proseggisis-enos-megalou-thematos/ όταν αναδημοσιεύετε το περιεχόμενό μας.
